Σε έξαρση τα περιστατικά βιασμών και ενδοικογενειακής βίας, αλλά… πώς τιμωρούνται οι δράστες;

Οι αλλαγές στον ποινικό κώδικα, τα «ισόβια» των βιαστών και οι ποινές για περιστατικά βίας στην οικογένεια

Δ. Χατζηφωτιάδου: Τα 18 χρόνια η ανώτερη ποινή στα «ισόβια» – Πλασματική στην Ελλάδα… πραγματική σε άλλα κράτη

Αυξάνονται καθημερινά – το τελευταίο διάστημα –τα κρούσματα βιασμών αλλά και ενδοικογενειακής βίας.

Ωστόσο, ειδικά σε ο,τι αφορά στην πρώτη περίπτωση, αυτή των βιασμών (ομαδικοί βιασμοί, βιασμοί μετά φόνου κλπ), οι ποινές που δέχονται οι δράστες, «προκαλούν» το περί δικαίου αίσθημα της κοινωνίας, αφού τα ισόβια, δεν είναι ποτέ «ισόβια».

Ποιο είναι το νομοθετικό πλαίσιο αναφορικά με τις ποινές βιαστών; Σε ποιους άξονες κινείται το σχέδιο νόμου για τις αλλαγές στον Ποινικό Κώδικα; Τι συμβαίνει και τι ισχύει αναφορικά με τα φαινόμενα ενδοοικογενειακής βίας;

Σε όλα τα παραπάνω ερωτήματα, απαντά μέσα από την «Θ», η πρόεδρος του  Δικηγορικού Συλλόγου Ξάνθης κ. Δέσποινα Χατζηφωτιάδου.

Ο ΒΙΑΣΜΟΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 336 ΤΟΥ ΠΚ

Να σημειώσουμε αρχικά πως σε ο,τι αφορά στον «ορισμό» του βιασμού, το Άρθρο 336 του Ποινικός Κώδικας (Νόμος 4619/2019) έχει ως εξής:

1. Όποιος με σωματική βία ή με απειλή σοβαρού και άμεσου κινδύνου ζωής ή σωματικής ακεραιότητας εξαναγκάζει άλλον σε επιχείρηση ή ανοχή γενετήσιας πράξης τιμωρείται με κάθειρξη τουλάχιστον δέκα (10) ετών.

2. Γενετήσια πράξη είναι η συνουσία και οι ίσης βαρύτητας με αυτήν πράξεις.

3. Αν η πράξη της παρ. 1 έγινε από δύο ή περισσότερους δράστες που ενεργούσαν από κοινού ή είχε ως συνέπεια τον θάνατο του παθόντος ή αν ο παθών είναι ανήλικος, επιβάλλεται ισόβια κάθειρξη.

4. Όποιος, εκτός από την περίπτωση της παρ. 1, τελεί γενετήσια πράξη χωρίς τη συναίνεση του παθόντος, τιμωρείται με κάθειρξη έως δέκα (10) έτη.

ΑΥΤΟΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ 4 ΒΑΣΙΚΟΙ ΑΞΟΝΕΣ ΣΤΟΥΣ ΟΠΟΙΟΥΣ ΚΙΝΕΙΤΑΙ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΟΝ Π.Κ

Αναφορικά με τους άξονες στους οποίους κινείται το σχέδιο νόμου για τις αλλαγές στον ΠΚ, η κ., Χατζηφωτιάδου επισημαίνει ότι:

Κινείται σε 4 βασικούς άξονες: Πρώτον, στην αυστηροποίηση του πλαισίου των ποινών για συγκεκριμένα εγκλήματα ιδιαίτερης ποινικής απαξίας.  Δεύτερον, στην αυστηροποίηση της απόλυσης των καταδίκων υπό όρο, όπως και της άρσης της απόλυσης εγκληματιών που τελούν κατ’ επανάληψη σοβαρά κακουργήματα.
Τρίτον, στην επαναφορά και διεύρυνση του αξιοποίνου στα κοινώς επικίνδυνα αδικήματα όπως εμπρησμό, έκρηξη, πλημμύρα κλπ, στα αδικήματα σχετικά με την υιοθεσία και στην αναδιαμόρφωση του πλαισίου των ποινών για τα αδικήματα της κλοπής και της υπεξαίρεσης (στην πλημμεληματική τους μορφή). Τέταρτον, στην κατ΄ απόλυτη προτεραιότητα διεξαγωγή της ανάκρισης και την εισαγωγή στο ακροατήριο υποθέσεων εξαιρετικής φύσης ή επί κακουργημάτων που αφορούν εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας και οικονομικής εκμετάλλευσης της γενετήσιας ζωής. Μόνη ποινή η ισόβια κάθειρξη για τα σεξουαλικά εγκλήματα και τα εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας των ανηλίκων. Αυστηροποιούνται οι ποινές για τα ειδεχθή εγκλήματα, τα σεξουαλικά εγκλήματα (βιασμός, κ.λπ.) και εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας των ανηλίκων και προβλέπεται πλέον ως μόνη ποινή η ισόβια κάθειρξη.

ΤΑ 18 ΧΡΟΝΙΑ Η ΑΝΩΤΕΡΗ ΠΟΙΝΗ ΣΤΑ «ΙΣΟΒΙΑ» – ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΟΧΙ ΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ, ΣΕ ΑΛΛΑ ΚΡΑΤΗ, Η ΠΟΙΝΗ

Αναφορικά με την ισόβια κάθειρξη, η ίδια εξηγεί ότι:

Ισόβια κάθειρξη είναι η  μεγαλύτερη ποινή  για σοβαρά ποινικά αδικήματα. Ο όρος ισόβια (ίσος+βίος) σημαίνει ότι είναι ίση με τον βίο, το χρονικό διάστημα ζωής του ανθρώπου. Στο ελληνικό ποινικό δίκαιο είναι πλέον η υψηλότερη μεμονωμένη ποινή που μπορεί να επιβληθεί, μετά την κατάργηση της θανατικής ποινής. Σύμφωνα όμως με το άρθρο 105 του ελληνικού Ποινικού Κώδικα, η έννοια είναι πλασματική, δηλαδή καταδικασμένοι σε ισόβια κάθειρξη μπορούν να αποφυλακιστούν αν έχουν εκτίσει τουλάχιστον δεκαοκτώ (18) έτη, ( από 16 που ίσχυε) ,, σύμφωνα με νέο νόμο που ψηφίστηκε το 2021, αν έχουν υπερβεί το 70ό έτος της ηλικίας τους

Σημειώνεται επίσης ότι αν η απόφαση της παραπάνω καταδίκης είναι πρωτόδικη αυτή ενδεχομένως μπορεί να τροποποιηθεί στο στάδιο της έφεσης, δηλαδή να ακυρωθεί και ν΄ ακολουθήσει νέα δίκη. Επίσης οι κατάδικοι με την ποινή αυτή αν εκτίσουν αυτή σε αγροτικές φυλακές, εφόσον τέτοιες λειτουργούν, τότε ο συνολικός χρόνος ποινής, υπο-πολλαπλασιάζεται κατά ποσοστό μία ημέρα έκτισης σε 1,5 ημέρες ποινής,

Ισόβια φυλάκιση ουσιαστικά δεν υφίσταται, με την έννοια του να μένει κάποιος για όλη του τη ζωή στη φυλακή. Όταν λέμε “ισόβια”, η ανώτερη ποινή που θα μείνει ο καταδικασθείς στη φυλακή είναι τα 18 χρόνια. Η ιδιαιτερότητα των ισοβίων είναι πως ενώ όλες οι άλλες ποινές επιδέχονται ευνοϊκών ελαφρύνσεων και μειώσεων, στα ισόβια αυτό δεν ισχύει δηλαδή ο καταδικασθείς θα μείνει για 18 χρόνια στη φυλακή χωρίς δυνατότητα να μειώσει περαιτέρω την ποινή του. Σημειώνεται ότι μέχρι το 2010 η κράτηση στην φυλακή ήταν 23 χρόνια.

Αντίθετα σε άλλα κράτη η ποινή της ισόβιας κάθειρξης είναι πραγματική και όχι πλασματική.

ΑΣ ΜΗΝ ΠΑΡΑΒΛΕΠΟΥΜΕ ΤΟΥΣ «ΤΥΠΟΥΣ» ΤΗΣ ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗΣ ΒΙΑΣ

Σε ο,τι αφορά στο σκέλος της ενδοοικογενειακής βίας, η κ. Χατζηφωτιάδου επισημαίνει ότι, μεταξύ άλλων ότι:

Ανησυχητικές είναι οι διαστάσεις, σε πανελλαδικό επίπεδο, του φαινομένου της ενδοοικογενειακής βίας.

Το πολύπλοκο αυτό φαινόμενο, που είναι διαχρονικό, και διαπερνάει κάθε κοινωνική τάξη, είναι επάνω από την μόρφωση, την θρησκεία, το φύλο, την ηλικία και την οικονομική κατάσταση του θύτη  και του θύματος.    Είναι ένα φαινόμενο αταξικό και  εκφυλιστικό, που έχει διάφορες εκφάνσεις. Ακούγοντας τη φράση “ενδοοικογενειακή βία”, το πιο πιθανό είναι να φέρουμε στο νου μας μια γυναίκα, με μαυρισμένο το μάτι, ή σκισμένο το χείλος. Όμως η ενδοοικογενειακή βία δεν είναι μόνο αυτό, δεν είναι μόνο η πράξη σωματικής βίας που επιφέρει εμφανή τραύματα στο θύμα – αυτό είναι μόνο μια έκφανση της κακοποίησης. Η ενδοοικογενειακή βία είναι κάθε συμπεριφορά που έχει σκοπό την απόκτηση ελέγχου πάνω στον άλλο σύζυγο, σύντροφο ή ακόμα και σε μέλος του στενού συγγενικού περιβάλλοντος. Η κακοποίηση είναι μια επίκτητη συμπεριφορά που δεν προκαλείται και οπωσδήποτε δεν δικαιολογείται από τον θυμό, τα ψυχολογικά προβλήματα, τα ναρκωτικά ή το αλκοόλ, ή άλλες συνήθεις δικαιολογίες από την μεριά του ασκούντος την βία.  Οι τύποι της ενδοοικογενειακής βίας, πέρα από την σωματική κακοποίηση, είναι ο έλεγχος, η σεξουαλική κακοποίηση, η συναισθηματική κακοποίηση και ο εκφοβισμός, η απομόνωση, η λεκτική κακοποίηση με τη μορφή απειλών, εκβιασμού ή και κατηγοριών, η οικονομική κακοποίηση. Όλοι οι παραπάνω τύποι ενδοοικογενειακής βίας έχουν σκοπό την μακροπρόθεσμη καταστροφή της προσωπικότητας του θύματος και δεν θα πρέπει να παραβλέπονται…

ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΜΟΡΦΗ ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗΣ ΒΙΑΣ, Η ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ «ΑΡΣΕΝΙΚΟΥ ΠΡΟΝΟΜΙΟΥ»

Τέλος η ίδια σημειώνει ότι:

Μια πολύ σημαντική μορφή ενδοοικογενειακής βίας που αξίζει να αναλυθεί περαιτέρω, και αφορά σε γυναίκες ως θύματα, είναι η χρήση του λεγόμενου “Αρσενικού προνομίου”. Ως κοινωνία δυστυχώς τείνουμε όχι μόνο να αποδεχόμαστε αλλά και να ενθαρρύνουμε κατά περίπτωση το αξίωμα της κυριαρχίας των αρσενικών, και όσο αυτό συμβαίνει, τόσο θα διαιωνίζεται η τάση των αντρών να εμφανίζουν συμπεριφορές κακοποίησης έναντι των γυναικών. Όσο η κοινωνία αποδέχεται και ανέχεται τη βία εναντίον των γυναικών, τόσο οι άντρες θα συνεχίζουν να έχουν τάσεις κακοποίησης. Είναι ένας αρρωστημένος φαύλος κύκλος που πρέπει να διακοπεί.

Η ενδοοικογενειακή βία είναι άρρηκτα συνυφασμένη με την αίσθηση της δύναμης και του ελέγχου που θέλει να έχει ο άντρας επάνω στη γυναίκα. Αναλύσεις έχουν δείξει ότι οι παράγοντες της πρόκλησης από το θύμα, του άγχους, της εξάρτησης από ουσίες, της οικονομικής δυσχέρειας, των ταξικών διαφορών, της ασυμφωνίας χαρακτήρων και άλλοι αντίστοιχοι, δεν είναι καθοριστικοί για την εμφάνιση της ενδοοικογενειακής βίας. Αυτό σημαίνει ότι ΚΑΙ εάν αυτοί εξαλειφθούν, δεν θα σταματήσει η βία των αντρών έναντι των γυναικών. Ο δράστης συμπεριφέρεται με τρόπο τέτοιο, ώστε να ελέγχει τη συμπεριφορά της συντρόφου του, με αποτέλεσμα να επιτυγχάνει και να διατηρεί την άσκηση δύναμης επάνω της, έτσι ώστε να καλύπτει τις δικές του ανάγκες και επιθυμίες., οι οποίες, κατ΄αυτόν υπερτερούν και υπερέχουν έναντι αυτών της συντρόφου του. Αυτά είναι τα πρωταρχικά οφέλη που αποκομίζει ο δράστης. Σε δεύτερη ανάλυση, η βία του δράστη μπορεί να επιλέγει να εμφανίζει κακοποιητική συμπεριφορά επειδή απλά του φαίνεται διασκεδαστικό να τρομοκρατεί την σύντροφό του. Όσο διεστραμμένο κι αν αυτό ακούγεται, στο νου του έχει μια αιτιολογική βάση, επειδή θεωρεί ότι αυτό είναι επίδειξη του ανδρισμού του, ή ακόμα, μπορεί και να του προκαλεί σεξουαλικό ερεθισμό αυτή η όλη κατάσταση. Είναι πιθανό, τέλος, ο δράστης να θεωρεί ότι έτσι βρίσκει μια διέξοδο η ένταση που έχει ενδεχομένως η μεταξύ τους σχέση.

Το πιο σημαντικό όμως που πρέπει να ειπωθεί και να εγχαραχτεί στο μυαλό όλων, είναι πως το θύμα δεν είναι μέρος του προβλήματος. Το θύμα δεν πρέπει να αποδεχτεί οποιαδήποτε ευθύνη που του αποδίδεται από τον δράστη.

Πολλές γυναίκες νιώθουν υπεύθυνες για την βίαιη συμπεριφορά του άνδρα , διότι πιστεύουν, ότι αυτές οι ίδιες είναι η αιτία που την προκάλεσαν. Αυτό είναι ολοκληρωτικά λάθος.  Ο μόνος υπεύθυνος για τη συμπεριφορά του είναι ο ίδιος ο δράστης, και σε αυτόν και μόνο θα πρέπει να αποδοθούν ευθύνες. Το θύμα μπροστά στην ιδέα της εμπλοκής με μακροχρόνιες διαδικασίες, των επίσημων φορέων, δικαστηρίων και κοινωνικού έλεγχου, τις περισσότερες φορές προτιμά να σιωπήσει  διαιωνίζοντας  το φαινόμενο.  Ο στιγματισμός, η ενδεχόμενη διαπόμπευση, ιδιαίτερα στις μικρές κοινωνίες όπως η Ξάνθη, αποτελούν ισχυρούς ανασταλτικούς παράγοντες για την καταγγελία των περιστατικών.

ΟΙ «ΠΟΙΝΕΣ» ΓΙΑ ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΒΙΑ

Να σημειώσουμε ότι σύμφωνα με το άρθρο 6 του ν. 3500/2006, οι ποινές για ενδοοικογενειακή σωματική βλάβη, είναι οι εξής:

1.Το μέλος της οικογένειας το οποίο προξενεί σε άλλο μέλος αυτής σωματική κάκωση ή βλάβη της υγείας του, υπό την έννοια του εδαφίου α’ της παρ. 1 του άρθρου 308 του Ποινικού Κώδικα, ή με συνεχή συμπεριφορά προξενεί εντελώς ελαφρά κάκωση ή βλάβη της υγείας του, με την έννοια του εδαφίου β’ της παραπάνω διάταξης, τιμωρείται με φυλάκιση, τουλάχιστον, ενός έτους.

2.Αν η πράξη της πρώτης παραγράφου είναι δυνατόν να προκαλέσει στο θύμα κίνδυνο για τη ζωή του ή βαριά σωματική βλάβη, επιβάλλεται φυλάκιση, τουλάχιστον, δύο ετών. Αν επακολουθήσει βαριά σωματική ή διανοητική πάθηση του θύματος, επιβάλλεται κάθειρξη μέχρι δέκα ετών. Αν ο υπαίτιος επεδίωκε ή γνώριζε και αποδέχθηκε το αποτέλεσμα της πράξης του, τιμωρείται με κάθειρξη.