Ενόψει Πρωτοχρονιάς…
Γλέντια, έθιμα, παραδόσεις, ξανα-ζωντανεύουν σε χωριά του Ν. Ξάνθης
Το «αμίλητο νερό» που αναβιώνει στην Σταυρούπολη-Γ. Τουλουμίδου και Αγ. Ζλάτκου, μιλούν στην «Θ»
Πόρτο Λάγος αλλά και ορεινή Σταυρούπολη, σφύζουν φέτος από Χριστουγεννιάτικες αλλά και Πρωτοχρονιάτικες εκδηλώσεις.
Το «Χωριό των Θαυμάτων» από την μια, έκανε για πρώτη χρονιά το «θαύμα» του στα…πεδινά του Νομού Ξάνθης, ενώ ο Πολιτιστικός Σύλλογος Κομνηνών, ο Πολιτιστικός Σύλλογος «Ορφέας» και όχι μόνον, καλαντίζουν και ενεργοποιούν μικρούς και μεγάλους στα ορεινά. Μάλιστα, στην Σταυρούπολη, όπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος, θα αναβιώσει το έθιμο με το «αμίλητο νερό», που…διαφοροποείται ελαφρώς στην ποντιακή του εκδοχή.
Για τις εκδηλώσεις που έγιναν, αλλά και τις επικείμενες ενόψει της Πρωτοχρονιάς, μίλησαν στην «Θ» το μέλος του «Κινήματος Εθελοντών ΣτηρίΖΩ» κ. Αγαθή Ζλάτκου και η πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Κομνηνών κ. Γεύση Τουλουμίδου.
«ΖΗΣΑΜΕ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΕΝΑ ‘’ΘΑΥΜΑ’’»
Αναλυτικότερα, η κ. Ζλάτκου, εξήγησε στην «Θ» ότι «είμαστε οικοδεσπότες στις φετινές εκδηλώσεις και καλούμε όλο τον κόσμο να προσέλθει. Τα Χριστούγεννα, ζήσαμε πραγματικά ένα θαύμα, με μια υπέροχη γιορτή. Τα παιδιά ζωγράφισαν, βάφτηκαν, είπαμε τα κάλαντα – μικροί και μεγάλοι – ενώ ρίξαμε καραβάκια με κεράκια και ευχές, γράψαμε γράμματα στον Άγιο Βασίλη και χθες, μαζευτήκαμε μια μεγάλη παρέα, μικροί και μεγάλοι, με κιθάρες και τουμπερλέκια, γυρίσαμε όλο το χωριό, από σπίτι σε σπίτι, άναψαν τα φώτα, φωτίστηκαν οι αυλές και αγκαλιαστήκαμε από όλους. Είπαμε τα πρωτοχρονιάτικα κάλαντα και αφήσαμε ένα γούρι (καραβάκι) σε κάθε σπιτικό. Σήμερα κορυφώνονται οι εκδηλώσεις στην Πλατεία Π. Λάγους, στο «Χωριό των Θαυμάτων», όπως ονομάσαμε φέτος το θεματικό μας πάρκο που δημιουργήσαμε με ο,τι καταφέραμε να μαζέψουμε από μόνοι μας. Βέβαια είχαμε και την στήριξη του Δήμου Αβδήρων που μας κάνει την συναυλία με τους κ. Ασμίκ Μπεγκλαριάν και Αντώνη Μουσαδέ (πολύ αγαπημένους μουσικούς). Θα γίνει λοιπόν ένα πάρτυ σήμερα. Στις 18.00 ακριβώς θα έρθει ο Άγιος Βασίλης, θα διαβάσει τα γράμματα των μικρών μας φίλων, θα υπάρχει μπουφές με εδέσματα, γλυκά, σουβλάκια και κρασί, ρακόμελο, τσάι, κρασί και σοκολάτες για τα παιδιά. Οπότε καλούμε όλο τον κόσμο να έρθει για να κλείσουμε όμορφα και να υποδεχθούμε την καινούρια χρονιά.
Φέτος κλείνουμε με μια αισιοδοξία και με μια αγαλλίαση, γιατί πραγματικά αυτό δεν ξανάγινε στο χωριό μας. Χρειάζονταν ένα «τσίμπημα» για να ξυπνήσουμε και ξυπνήσαμε όλοι.
Είναι μια προσπάθεια που στέφθηκε με πάρα πολύ μεγάλη επιτυχία και είμαστε πολύ υπερήφανοι για αυτό. Μια μικρή παρέα ανθρώπων, καταφέραμε να κάνουμε όλο αυτό, αλλά βρήκαμε συμπαραστάτες όλο το χωριό. Ήταν πάρα πολύ συγκινητικό, το γεγονός ότι ήταν κάτι πρωτόγνωρο για αυτούς το να πούμε τα καλάντα. Ήταν όντως ένα «θαύμα» αυτό που έγινε και οφείλουμε να βάλουμε τις βάσεις για να γίνει θεσμός και να το κάνουμε κάθε χρόνο ακόμη καλύτερο».
ΟΙ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΟΡΕΙΝΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΣΤΑΥΡΟΥΠΟΛΗΣ
Από την πλευρά της η κ. Τουλουμίδου, τόνισε ότι «στην Σταυρούπολη, ήταν ο Πολιτιστικός Σύλλογος «Ορφέας» που προσέφερε κρασί και «τσιριχτά» που ζύμωσα εγώ, καθώς είμαι και μέλος του «Ορφέα» που κάνει επίσης φοβερή δουλειά εκεί. Και εκεί προσφέρθηκε και ζεστό κρασί και τσάι αλλά και ποντιακά εδέσματα. Η δική μας γιορτή, έγινε στις 23 Δεκεμβρίου και είχε κεράσματα (νηστίσιμα και αρτύσιμα) όλα δωρεάν. Επίσης, στην Σταυρούπολη, ο ιερέας έκανε ένα «γεύμα αγάπης», ενώ σήμερα ετοιμάζουμε ένα «μουχαμπέτι» και καλούμε τους φίλους μας σε ένα νέο καφέ που άνοιξε στο χωριό, για να στηρίξουμε και τις επιχειρήσεις της περιοχής. Θα ανταλλάξουμε ευχές και αγάπη, θα φάμε, θα πιούμε και θα τραγουδήσουμε. Με αυτόν τον τρόπο, μαζεύονται και άνθρωποι του χωριού και γίνονται «οικογένεια». Διότι, ούτως ή άλλως, εδώ επάνω είμαστε «μια χούφτα άνθρωποι». Με αυτόν τον τρόπο ερχόμαστε σε κοινωνία, όπως συνηθίζω να λέω. Αύριο το πρωί, ο Πολιτιστικός Σύλλογος Κομνηνών, θα ντύσει ένα αγροτικό, θα φορτώσει επάνω ηχεία και θα βάλει τον Άγιο Βασίλη (τον Αντιπρόεδρο) σε μια πολυθρόνα, ώστε να γυρίσει το χωριό και να πει τα κάλαντα. Θα κεράσουμε και καραμέλες, προσφορά του Κέντρου Πολιτισμού. Αύριο, Παραμονή Πρωτοχρονιάς, το μεσημέρι στην Σταυρούπολη, ο Γ. Στεφανίδης που έχει ένα snack bar και ένα ακόμη κατάστημα, θα έχει δωρεάν BBQ και κρασιά, για το καλό, ενώ αύριο το απόγευμα, στις 17.00, ο Πολιτιστικός Σύλλογος «Ορφέας», μαζεύει μικρά και μεγάλα παιδιά, με τα φαναράκια και τα τριγωνάκια τους, για να πούμε εθιμοτυπικά τα κάλαντα στις γειτονιές της Σταυρούπολης. Να αναφέρω επίσης ότι στις 24 Δεκεμβρίου, εμείς γυρίσαμε όλο το χωριό και δεν αφήσαμε κανένα σπίτι χωρίς κάλαντα. Είπαμε τα ποντιακά κάλαντα, ακόμη και έξω από τα σπίτια αυτών που λείπουν στην ξενιτιά. Τα βιντεοσκοπήσαμε, τους τα στείλαμε και μας κάλεσαν κλαίγοντας από Αμερική, Γερμανία κλπ. Έχουμε αρκετούς ξενιτεμένους από τα Κομνηνά. Επίσης, αύριο το βράδυ έχει ρεβεγιόν το «Στέκι» όπου θα κάνω τον καλλιτέχνη και θα τραγουδήσω. Είμαστε όλοι, λίγο – πολύ, μια οικογένεια, εδώ επάνω και όταν ζεις τόσα χρόνια σε ένα τόπο, όποιες αντιπαραθέσεις και αν υπάρχουν, τέτοιες μέρες μπαίνουν στην άκρη. Γιατί μόνον ενωμένοι μπορούμε να αντιμετωπίσουμε αυτά που ήρθαν και αυτά που θα έρθουν το 2023».
ΤΟ «ΑΜΙΛΗΤΟ ΝΕΡΟ» ΣΤΗΝ ΠΟΝΤΙΑΚΗ ΤΟΥ ΕΚΔΟΧΗ
Αναφορικά με το έθιμο του «αμίλητου νερού», η κ. Τουλουμίδου, εξήγησε ότι: «Το αμίλητο νερό, ήταν ένα από τα κύρια έθιμα του Δωδεκαημέρου στον Πόντο και το έχουν στις παραδόσεις τους οι περισσότερες «ράτσες» μας. Το έθιμο, θα αναβιώσει στην Σταυρούπολη. Το κάνει ο πατήρ Παναγιώτης. Προσωπικά γνωρίζω την ποντιακή εκδοχή του, που δεν διαφέρει πολύ. Στον Πόντο το λέγαμε «το καλαντόνερον». Συνήθως τα κορίτσια (και όχι οι άνδρες) και ποτέ οι λεχώνες, πήγαιναν στην αλλαγή του χρόνου στην κρήνη (σ’ο κενίν, λέμε εμείς οι Πόντιοι) του χωριού, να πάρουν νερό. Αμίλητες πήγαιναν και αμίλητες γυρνούσαν, ενώ έπαιρναν μαζί τους φρούτα και καρπούς και τα άφηναν στην πηγή. Τα αγόρια, παραμόνευαν να πάρουν το φρούτο ή τον καρπό και τα κορίτσια ευελπιστούσαν να το πάρει αυτός που αγαπούσαν, για να προχωρήσει και η σχέση. Γύριζαν στο σπίτι, ράντιζαν τα ζώα τους, ράντιζαν τα χωράφια τους, ράντιζαν τους χώρους του σπιτιού και τους ανθρώπους και δεν μιλούσαν μέχρι να τελειώσουν. Ήταν αμίλητες, διότι παρότι στον Πόντο πίστευαν στον Χριστιανισμό, οι δυσειδαιμονίες δεν είχαν πάψει να υφίστανται. Πίστευαν ότι το νερό είναι ζωντανό και ένα πνεύμα, ένα ξωτικό, μια μάγισσα το «φυλά». Έτσι λοιπόν δεν μιλούσαν «για να μην ξυπνήσει η νερομάγισσα», για να μην σταματήσει το νερό να κυλά ή ακόμη χειρότερα για να μην γυρίσει πίσω και έχουν ανομβρία την επόμενη χρονιά. Μετά, συνέχισαν με το τραπέζι της Παραμονής της Πρωτοχρονιάς, που ήταν ήδη στρωμένο και δεν το μάζευαν, παρά την επομένη το πρωί, αφού όλοι όσοι κάθισαν στο τραπέζι, είχαν αφήσει κάτι επάνω (χρήματα, κεράσματα, φουντούκια, ξηρούς καρπούς που υπήρχαν άφθονα τότε στον Πόντο) και αυτός που θα σηκώνονταν πρώτος και θα μάζευε την επομένη, μάζευε και τα «τυχερά» από αυτό το τραπέζι».
ΤΟ «ΑΜΙΛΗΤΟ ΝΕΡΟ» ΣΤΗΝ ΣΤΑΥΡΟΥΠΟΛΗ
Να σημειώσουμε ότι ο Εφημέριος της Σταυρούπολης π. Παναγιώτης Παναγιωτίδης, αναφερόμενος στο έθιμο του «Αμίλητου Νερού», επισημαίνει τα εξής:
«Όπως κάθε χρόνο έτσι και φέτος, αμέσως μετά την αλλαγή του χρόνου, παρ’ τε όλοι τα δοχεία σας και ελάτε (σιωπηλά) στη γνωστή πηγή για το ΑΜΙΛΗΤΟ ΝΕΡΟ.
Μην ξεχάσετε να πάρετε μαζί σας ένα καρύδι, ένα μανταρίνι ή πορτοκαλί, ένα ξερό σύκο ή χουρμά ή ξυλοκέρατο, ένα μικρό κομμάτι βασιλόπιτας και ότι άλλο νομίζετε ως προσφορά προς τον Άγιο Βασίλειο.
Αποχωρούμε σιωπηλά.
Αν στο σπίτι υπάρχουν ανύπαντρες κοπέλες, το έθιμο έχει και συνέχεια….
Παίρνουμε από την αποθήκη μια αγκαλιά ξύλα στην τύχη, τα παίρνουμε στο σπίτι και τα μετράμε. Αν ο αριθμός είναι ζυγός θα πραγματοποιηθεί γάμος μέσα στο έτος».
